منطقه ویژه اقتصادی كشاورزی لاهیجان

 

پیشگفتار
سرزمین ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و قابلیت‌های اقتصادی، دارای توانایی‌ها و پتانسیل‌های خاصی است؛ از این‌رو انتخاب استراتژی مؤثر و مناسب توسعه در جهت به‌كارگیری ظرفیت‌های ملی و استفاده از قدرت و توان نیروهای درونی جامعه با توجه به ساختار اقتصادی و امكانات مادی موجود از ضروریات است. یكی از مهم‌ترین ابزارِ بهره‌وری از قابلیت‌های ملی و منطقه‌ای، ایجاد "مناطق ویژه اقتصادی" است؛ همچنان‌كه در لایحه تشكیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی كشور، "پشتیبانی‌ از تولیدات‌ داخلی، پردازش كالا، انتقال فنآوری، توسعه‌ صادرات‌ غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد، جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، صادرات مجدد و ترانزیت كالا، برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی و ایجاد تحرك‌ در اقتصاد منطقه‌ای" از اهداف ایجاد این مناطق بیان شده است.
شناخت درست از ساختارها و عملكردهای مناطق ویژه اقتصادی به‌طور عام و درك واقع‌گرایانه كشور از مزیت‌های نسبی و رقابتی این مناطق كه محور اصلی فعالیت‌های توسعه آن‌ها به حساب می‌آید، می‌تواند در تبیین و تعریف جدیدی از جایگاه مناطق ویژه كشورمان در اقتصاد ملی و جهانی نقش به‌سزایی را ایفا نماید. گذر از اقتصاد بسته مبتنی بر استراتژی جایگزینی واردات به اقتصاد باز مبتنی بر توسعه صادرات، پرهزینه، پرمخاطره و حتی در كوتاه‌مدت امكان‌ناپذیر است. مناطق ویژه اقتصادی به باورِ بسیاری از متفكران اقتصادی می‌تواند صدمات ناشی از دوران گذار را برای اقتصاد كشورهای درحال توسعه كاهش دهد و آن‌ها را در ایجاد هماهنگی تدریجی با اقتصاد جهانی با صدمات كمتری مواجه سازد.
روند ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در سال 1376 نضج گرفت، به‌طوری كه در این سال، 13 منطقه ویژه اقتصادی دیگر، از جمله منطقه ویژه اقتصادی انزلی (گلشن) در استان گیلان ایجاد گردید. در همین سال، با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر امام، روند ایجاد "مناطق ویژه اقتصادی با موضوع فعالیت خاص" شكل می‌گیرد و به دنبال آن، در سال 1377 منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در زمینه نفت و گاز، در سال 1378 منطقه ویژه اقتصادی سنگ لرستان و در سال 1379 مناطق ویژه اقتصادی برق و الكترونیك شیراز، یزد، پیام و كشتی‌سازی خلیج‌فارس با موضوع فعالیت خاص ابلاغ می‌گردد.
در یك ارزیابی كلی مشخص می‌شود كه هرچند میزان تحقق اهداف در مناطق ویژه، نسبت به منطقه و نوع فعالیت آن متفاوت بوده و همه مناطق از رشد یكسانی برخوردار نبوده‌اند، می‌توان ادعا نمود مناطق ویژه اقتصادی در مرحله گذار از جذب سرمایه‌گذاری و حركت به سمت حضور در بازارهای بین‌المللی توانسته‌اند گام‌های مؤثری بردارند و در این راستا قانون مناطق ویژه اقتصادی قادر است به آن سرعت و تحرك بیشتری ببخشد.

فعالیت‌های‌ مجاز در مناطق ویژه اقتصادی
1- نگهداری‌ امانی‌ كالا.
2- تسریع‌ و تسهیل‌ در دستیابی‌ به‌ كالا، برای‌ نزدیك‌كردن صحنه‌ فعالیت‌ صاحبان‌ كالا، اعم‌ از مواد اولیه‌، ماشین‌آلات‌ و سایر كالاهای‌ ساخته‌شده‌ با مصرف‌كنندگانِ‌ داخلی‌ به‌منظور پشتیبانی‌ از تولید داخلی‌ كشور.
3- پردازش‌ كالا یا ایجاد تغییرات‌ در آن‌ برای‌ تحصیل‌ ارزش‌ افزوده‌ با استفاده‌ از امكانات‌ بالقوه‌.
4- فراهم‌نمودن‌ تسهیلات‌ لازم‌ جهت‌ دستیابی‌ خریداران‌ عمده‌ داخلی‌ و خارجی‌ به ‌كالاهای‌ مورد نیاز خود در این‌ مناطق‌، همچنین نزدیك‌كردن‌ بازارهای‌ تجاری منطقه‌ای‌ و بسط‌ و توسعه‌ تجارت‌ خارجی‌ كشور.
5- ایجاد عرصه‌ فعالیت‌های‌ تجاری‌ منطقه‌ای‌ با توجه‌ به‌ بازارهای‌ كشورهای‌ آسیای‌ میانه‌، قفقاز و ماورای‌ قفقاز، ارتباط‌ با كشورهای‌ آسیایی‌ و اروپایی‌ و سایر نقاط‌ و بهره‌برداری‌ مفید از این‌ بازارها با استفاده‌ از تمامی‌ تسهیلات‌ ترانزیت‌ داخلی‌ و خارجی‌، صادرات‌ و صادرات‌ مجدد.
6- جذب‌ سرمایه‌ و امكانات‌ داخلی‌ و خارجی‌ برای‌ موارد فوق‌الذكر به‌منظور نیل‌ به‌ اهداف‌ موردنظر با رعایت‌ قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌.

هدف‌ها و راهبردهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در برنامه چهارم توسعه كشور (1388-1383)
1- رشد مستمر و پایدار در مناطق:
الف) توسعه و گسترش سرمایه‌گذاری و تولید با استفاده از مزیت‌های قانونی مناطق.
ب) فراهم‌سازی زمینه‌های خلق الگوهای بهره‌وری با ایجاد فضای مناسب برای سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی و تعاونی در مناطق.
2- تعامل فعال با اقتصاد جهانی:
الف) بسط و گسترش همكاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، از طریق: توسعه سكوهای صادراتی در مناطق به كمك تعریف جدید منابع درآمدی سازمان‌های مناطق و تمركزِ كاركردهای این مناطق بر حوزه‌های هم‌پیوندی اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی و احتراز از رویكردهای توسعه منطقه‌ای و منظومه‌ای‌كردن توسعه این مناطق با توسعه ملی.
ب) سازماندهی فضایی و تقسیم‌كار تخصصی بین مناطق آزاد و ویژه اقتصادی كشور با تأكید بر نواحی جنوبی، شمالی و محورِ شرق كشور در چارچوب ملاحظات و راهبردهای آمایش سرزمین.
پ) اصلاح و ارتقاء ساختار نظام اجرایی و تشكیلاتی نحوه اداره و بهره‌برداری از مناطق.
ت) تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری‌ها و ساماندهی و كارآمدسازی تسهیلات مالی خارجی، از طریق: تكمیلِ زیربناها و ساماندهی مناطق به سمت افزایش جذب سرمایه‌های خارجی و تسهیلات مالی با رویكرد توسعه صادرات، و اصلاح و ارتقاء ساختار نظام اجرایی و تشكیلاتی نحوه اداره و بهره‌برداری از مناطق.
3- تعادل و توازن منطقه‌ای كشور بر اساس موازین آمایش سرزمین:
الف) بهره‌گیری مناسب از موقعیت و توانمندی‌های عرصه‌های مختلف سرزمین برای توسعه علم و فنآوری و تعامل فعال با اقتصاد جهانی.
ب) تعیین مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در راستای تسهیل پیوند با اقتصادهای بیرونی و اثرگذاری در توسعه منطقه‌ای.

نیم‌نگاهی به پیشینه اقدامات
در سال 1381 نماینده مردم لاهیجان و سیاهكل در مجلس شورای اسلامی كه خود به عنوان رئیس كمیته سیاست‌های تجاری، از طراحان، مدافعین و جدی‌ترین پیگیری‌كننده طرح منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی بندر انزلی در كمیسیون اقتصادی بوده است ـ به اتفاق مسئولین محلی ـ طرح منطقه ویژه اقتصادی لاهیجان (با موضوع فعالیت خاص كشاورزی) را پس از جلب نظر موافق ریاست محترم جمهوری و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی كشور، تهیه و با ورود به پروسه مطالعاتی و اجرایی، مورد استقبال حائز توجه مردم و مسئولین استان گیلان و همچنین استان‌های همجوار واقع گردید.
نماینده مردم لاهیجان و سیاهكل در مجلس شورای اسلامی كه با تكاپو و تلاش‌های خستگی‌ناپذیرِ خود در طی چهارسال فراز و فرود توسعه‌محوری و ایجاد نگاهی نو، جهان‌شمول و فراگیر در منطقه، حوزه انتخابیه خود را همگام با تحولات جهان‌ ـ پیرامونی به موقعیت و مرتبه‌ای فراتر از دو دهه بی‌توجهی، فقدان خلاقیت، عدم كارآمدی، گسترش یأس و ناامیدی و هرزرفتگی استعدادها و پتانسیل‌های طبیعی و انسانی ارتقاء داده است، هم‌اینك شاهد به ثمر نشینی تلاش دیگری است كه در مسیرِ توسعه و آبادانی منطقه رقم خورده است.

آشنایی با منطقه ویژه اقتصادی لاهیجان
منطقه ویژه اقتصادی لاهیجان (با موضوع فعالیت خاص كشاورزی)، به درخواست استانداری گیلان و مسئولیت فرمانداری شهرستان لاهیجان، در یكی از دو منطقه پیشنهادی ایجاد می‌گردد:

1- منطقه باركوسرا، با مساحت تقریبی 150 هكتار

2- منطقه امیرآباد، با مساحت تقریبی 45 هكتار
الف) موقعیت جغرافیایی و اقلیمی:
استان گیلان با مساحتی برابر 14711 كیلومترمربع، یعنی حدود 9/0 درصد از مساحت كل كشور، در رتبه بیست ‌و ششم استان‌های كشور قرار دارد. این استان در شمال ایران و جنوب‌غربی دریای خزر قرار گرفته است، به‌طوری كه از شمال با دریای خزر و كشورهای تازه استقلال‌یافته (شوروی سابق)، از غرب با استان اردبیل، از جنوب با استان قزوین و زنجان و از طرف شرق با استان مازندران همجوار است.
مساحت شهرستان لاهیجان حدود 3/584 كیلومترمربع، متوسط درجه حرارت سالیانه، 4/16 درجه سانتی‌گراد، حداكثر مطلق دما (در ماه‌های خرداد و مرداد)، 36 درجه سانتی‌گراد، حداقل مطلق دما (در ماه ‌بهمن)، 4- درجه سانتی‌گراد، میانگین رطوبت سالیانه، 5/77 درصد و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد، 2- متر می‌باشد.
ب) موقعیت اقتصادی:
1- محصول چای: چای به عنوان اصلی‌ترین محصول باغی استان گیلان، حدود 30297 هكتار از اراضی استان؛ یعنی معادل 4/87 درصد سطح زیر كشت این محصول در كشور (34647 هكتار) و 5/7 درصد سطح زیر كشت محصولات كشاورزی استان را تحت پوشش خود دارد. مساحت زیر كشت باغات چای در شهرستان لاهیجان نیز 6 هزار هكتار و متوسط عملكرد آن، 51/9 تن در هر هكتار است. میزان چای خشك تولیدی استان، 56789 تن است كه ارزش ریالی آن به‌ صورت فله، مبلغ 500 هزار میلیون ریال برآورد می‌گردد. میزان صادرات چای كشور، حدود 20 هزار تن است كه دارای ارزشِ ریالی به میزان 200 هزار میلیون ریال می‌باشد. همچنین میزان ضایعات استحصالی از صنایع تبدیلی چای كشور، حدود 8 هزار تن با ارزش ریالی به مبلغ 4 هزار میلیون ریال است كه متأسفانه به دلیل فقدان كارخانه كافئین، به صورت كمپوست برای پرورش گل در گلخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعداد واحدهای فعال صنایع بسته‌بندی چای منطقه نیز حدود 18 واحد می‌باشند كه ارزش ریالی آن به میزان 6480 میلیون ریال برآورد می‌گردد. علاوه بر لاهیجان، استحصال چای در منطقه شمال، در غرب گیلان از رضوان‌شهر شروع شده و تا تنكابن در استان مازندران ادامه دارد كه كلیه عملیات فرآوری، صنایع تبدیلی و تجارت آن می‌تواند در منطقه ویژه اقتصادی لاهیجان مستقر و متمركز گردد.
2- محصول برنج: برنج به عنوان اصلی‌ترین محصول زراعی استان گیلان، حدود 228527 هكتار از اراضی استان؛ یعنی معادل 3/44 درصد سطح زیر كشت این محصول در كشور (514791 هكتار) و 34 درصد سطح زیر كشت محصولات كشاورزی استان را تحت پوشش خود دارد. مساحت اراضی زیر كشت برنج در شهرستان لاهیجان نیز 23816 هكتار می‌باشد. كل تولید این محصول در استان، 987405 تن، یعنی 50 درصد تولید كشور است. مطابق برآورد انجام‌شده، سرانه مصرف برنج كشور، حدود 40 كیلوگرم در سال می‌باشد كه با توجه به جمعیت كشور و استان، مصرف برنج كشور، حدود 2400 هزار تن و مصرف استان، 93 هزار تن خواهدشد. با توجه به تولید 637 هزار تنی برنج سفید در استان (طی سال 1380)، استان توان صادرات 544 هزار تن برنج سفید را داشته است كه این رقم قادر است تا 5/23 درصد از نیاز مصرفی سایرِ استان‌های كشور را تأمین نماید. همچنین متوسط واردات برنج در دوره زمانی 1380 ـ 1368، 849 هزار تن (با متوسط نرخ رشد سالانه 7/7 درصد) بوده است. شایان ذكر است، علاوه بر تولید برنج در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان، در استان‌های زنجان و دشت قزوین نیز اقلام دیگری از برنج تولید می‌شود.
3- محصول ابریشم: استان گیلان از مراكز عمده نوغان‌داری و تولید ابریشم در كشور محسوب می‌شود و نقشی كه به تنهایی در تولید این محصول ایفا می‌نماید، از مجموع توان بالفعل تولیدی بقیه نواحی كشور، غنی‌تر و پربارتر است. استان گیلان با حدود 12 هزار هكتار اراضی زیر كشت درختان توت و تولید حدود 300 تن پیله ابریشم، حدود 60 درصد كل ابریشم كشور را تولید می‌نماید. در سایر مناطق تحت نفوذ منطقه ویژه مورد نظر، مانند استان‌های مازندران، گلستان، قزوین و زنجان نیز در حدود 3 هزار هكتار توتستان موجود می‌باشد.
4- محصول زیتون: زیتون نیز یكی از محصولات مهم باغی استان است كه با وسعت زیاد در شهرستان رودبار كشت می‌شود و مقام نخست تولید كشور را به خود اختصاص داده است. مجموع سطح زیر كشت این محصول (اعم از باغات بارور و نهال) در كل كشور، 53292 هكتار و در استان گیلان، بالغ بر 3/4340 هكتار بوده و مقدار زیتون تولیدی استان، 5/7897 تن می‌باشد.
5- دانه‌های روغنی: عمده‌ترین محصولات تولیدی دانه‌های روغنی در حوزه تحت پوشش منطقه ویژه اقتصادی، بادام ‌زمینی، سویا، آفتاب‌گردان و كلزا می‌باشد. سطح زیر كشت بادام‌ زمینی در استان گیلان به میزان 2903 هكتار بوده كه تولیدی معادل 10 هزار تن در سال را شامل می‌گردد. همچنین مهم‌ترین مناطق تولید آفتاب‌گردان، سویا و كلزا در استان‌های مازندران و گلستان می‌باشد و سهم استان گیلان از تولید اقلام فوق، 366 تن در سال است.
6- جنگل، مرتع و دام: مساحت جنگل‌های استان گیلان حدود 564720 هكتار؛ یعنی4/38 درصد مساحت استان گیلان و 7/4 درصد مساحت جنگل‌های كشور، با موجودی چوب 933307400 مترمكعب، شامل گونه‌های جنگلی ممرز، راش، نمدار، توسكا، بلوط، افرا، خرمندی، انجیری، سوزنی، برگان، ون، آزاد و ... می‌باشد. مساحت مراتع استان گیلان نیز حدود 224821 هكتار؛ یعنی 2/15 درصد مساحت استان گیلان و 2/0 درصد مساحت مراتع كشور با 115495 تن تولیدات قابل برداشت در سال می‌باشد. همچنین از عرصه‌های مرتعی موجود، تعداد بالغ بر 20 هزار رأس گاو و گوساله، 1250 هزار رأس گوسفند و بره، 324 هزار رأس بز و بزغاله و 34 هزار رأس گاومیش متنعم می‌شوند، كه از این مقدار دام، میزان 190 هزار تن شیر، 41 هزار تن گوشت قرمز، 2120 تن پشم و كرك مو و 5750 تن پوست استحصال می‌گردد.
7- طیور و آبزیان: استان گیلان با توجه به موقعیت اقلیمی مناسب، شرایط خاص اكولوژیكی، برخورداری از منابع آبی لازم، ازجمله سواحل دریای خزر، اكوسیستم‌های آبی همچون تالاب، چشمه، چاه، آب‌بندان و رودخانه‌های متعدد بزرگ و كوچك از نظر منابع تولید و پرورش ماهی، از توان و استعدادهای فعال و بالقوه برخوردار است. عمده فعالیت شیلاتی استان در بخش‌های تولید و استحصال خاویار، صید ماهیان استخوانی، كیلكا، تكثیر و بازسازی ذخایرِ دریای خزر و تولید و پرورش آبزیان در دو بخش آب‌های شمالی (دریای خزر) و آب‌های داخلی می‌باشد. ماهی‌های دریای خزر از نظرِ تجاری، یعنی مأكول‌بودن و مقدار صید واجد ارزش، مجموعاً 20 گونه هستند كه مهم‌ترین آن‌ها، ماهیان خاویاری است. ارزش اقتصادی خاویار ایران در عرصه روابط بین‌الملل از آن جهت حائز اهمیت است كه مرغوب‌ترین نوع خاویار جهان با كیفیت عالی را به بازار فروش عرضه می‌نماید و این، ایران را در مقام دومین تولیدكننده خاویار جهان قرار داده است. میزان صید انواع ماهی در دریای خزر، 63700 تن در سال می‌باشد كه تولید خاویار در استان گیلان، 18 تن است و كیلكا با 68 درصد، بالاترین رقم صید را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین در حاشیه دریای خزر بیش از 140 پره صیادی فعال وجود دارد. از 617 واحد مرغداری فعال در استان گیلان نیز بیش از 31 هزار تن گوشت در سال استحصال می‌شود.
پ) مزیت‌های منطقه‌ای و اولویت‌های سرمایه‌گذاری:
1- مهم‌ترین زمینه‌های سرمایه‌گذاری و طرح‌های اقتصادی و صنعتی قابل اجرا در منطقه، متناسب با موضوع فعالیت درنظر گرفته‌شده: با توجه به فقدان منطقه ویژه اقتصادی با موضوع فعالیت خاص كشاورزی، به‌طور اعم در ایران و به شكل اخص در استان‌های شمالی، دشت قزوین و استان‌های زنجان و اردبیل، این منطقه جهت فعالیت و سرمایه‌گذاری ایجاد می‌گردد كه مهم‌ترین اقلام آن به شرح ذیل می‌باشد:
1-1 دستیابی به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات اقلام كشاورزی، نظیر: چای، برنج، ابریشم، زیتون، محصولات جنگلی، آبزیان، دام و طیور، دانه‌های روغنی، مركبات، میوه‌های خشك مانند فندق و گردو و ... .
1-2 ایجاد صنایع مبتنی بر قابلیت‌های كشاورزی حوزه تحت پوشش، شامل استان‌های شمالی، زنجان، قزوین و اردبیل، نظیر فرآوری محصولات و بسته‌بندی و بهره‌گیری از ضایعات محصولات كشاورزی، مانند كارخانجات تولید كافئین، انواع چای آماده، چای یخ میوه‌ای و ... .
1-3 واردات برخی از اقلام كشاورزی به منظور بسته‌بندی چای، تولید كافئین، تولید انواع چای آماده، چای یخ میوه‌ای، تولید سیلیكا ژل و روغن‌گیری از سبوس و سایر فرآورده‌های بازیافتی از ضایعات برنج، ریسندگی، حریربافی، چاپ و تكمیل، تولید پودر تخم‌مرغ و خمیر ماهی و آبزیان و پخت و فریز آن‌ها، كنسانتره و آب‌میوه، داروهای گیاهی و گل‌های تزئینی، خط كامل روغن‌كشی و سایر فرآورده‌ها و كره گیاهی از زیتون و سایر دانه‌های روغنی، تولید نشاسته و گلوكز، تولید انواع داروهای دامی، صنایع سلولزی (MDF)، كاغذ مخصوص سیگارت، كربن اكتیو، انواع كاغذ و كارتن (واردات برخی از اقلام فوق به منظور تركیب و اختلاط با محصولات تولید داخل و عرضه آن در بازار داخلی و صادرات مجدد (Re-Export) خواهد بود).
2- بازار هدف اقتصادی منطقه (داخل یا خارج كشور):
2-1 ارتباط بین بازارهای مناطق ویژه جنوب كشور و استان‌های حوزه تحت پوشش منطقه ویژه و همجوار، مانند: مازندران، گلستان، اردبیل، زنجان و قزوین.
2-2 جذب بازارهای داخل منطقه، مانند شهرهای نوشهر، تنكابن، رامسر، رودسر، املش، لنگرود، آستانه‌ اشرفیه، رشت، رودبار و شهرهای غرب گیلان، مانند بندر انزلی و بندر آستارا و ... .
2-3 جذب بازارهای غیراشباع آسیای میانه و كشورهای تازه استقلال‌یافته حاشیه دریای خزر، كشورهای اروپایی، خاورمیانه و شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج‌فارس و ... .
3- پیش‌بینی صادرات غیرنفتی منطقه، متناسب با موضوع فعالیت درنظر گرفته‌شده در طی یك افق پنج ساله: با توجه به نزدیكی منطقه مورد نظر به دو فرودگاه رشت و رامسر (به ترتیب 50 و 70 كیلومتر)، احداث آزادراه ساحلی آستارا به گرگان، نزدیكی به دو بندر تجاری انزلی و نوشهر، احداث آزادراه رشت ـ قزوین و در نهایت كریدور جاده‌ای شمال به جنوب كشور و احداث خط انتقال راه‌آهن رشت ـ قزوین و انجام مطالعات اتصال ریلی رشت ـ ساری و در نهایت اتصال به شبكه سراسری ریلی كشور، دورنمای بسیار مناسبی برای صادرات اقلام كشاورزی و دامی منطقه، نظیر چای، برنج، ماهی، دام و طیور و مركبات پیش‌بینی می‌گردد.
 

ردیف	سال	ارزش دلاری	ارزش ریالی (میلیون ریال)	ارزش وزنی (تن)
1	1382	68750000	550000	89500
2	1383	72806000	582450	94780
3	1384	77757000	622056	101225
4	1385	83744280	669954	109019
5	1386	90946250	727570	118394

(در ستون "ارزش دلاری" و "ارزش ریالی"، تورم سالانه محاسبه نشده است)

4- میزان سرمایه‌گذاری اقتصادی قابل پیش‌بینی و برآورد منابع مالی مورد نیاز جهت تأمین زیرساخت‌ها در منطقه: با توجه به شرایط خاص و ویژه ارتباطی بین بنادر جنوب و شمال كشور با كشورهای آسیای میانه و شركت‌های موجود در منطقه كه به صورت فعال تجارت نموده و ارزیابی‌های انجام‌شده توسط سرمایه‌گذارانِ خارجی اعلام می‌دارد كه می‌توان میزان سرمایه‌گذاری اقتصادی قابل توجیه در منطقه را بالای 200 میلیون دلار تخمین زد؛ در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی می‌توان به ایجاد انواع روش‌های جدید در بسته‌بندی محصولات كشاورزی، مانند چای و برنج، ساخت كارخانه‌های تولید لوازم سردخانه‌ای و صنایع وابسته در زمینه نگهداری محصولات كشاورزی، تولید ماشین‌آلات كشاورزی، انبارهای تجاری، كارخانجات صنایع تبدیلی و كارخانجات كشتی و قایق برای استفاده در صید انواع ماهی و آبزیان در دریا، كارخانجات تولید سموم كشاورزی و كودهای شیمیایی، ایجاد كارخانجات در زمینه تبدیل زباله و فاضلاب به كودهای كشاورزی و سایر صنایع مرتبط با كشاورزی خصوصاً با محوریت چای اشاره نمود.
با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در منطقه، سهم استان برای ادامه سرمایه‌گذاری، 11 میلیارد ریال و آن‌چه منطقه از دولت انتظار دارد، 90 میلیارد ریال و سهم آورده سهام‌داران، 9 میلیارد ریال خواهد بود.
ت) توجیهات اقتصادی و مكان‌یابی منطقه پیشنهادی:
1- تبیین مزیت‌های نسبی شهرستان و استانی كه منطقه ویژه مورد نظر در آن قرار دارد، از نقطه‌نظر وجود امكانات طبیعی و معدنی و وجود منابع و مواد اولیه مورد نیازِ صنایع پیشنهادی و وجود نیروی كار متخصص و غیرمتخصص: حوزه تحت پوشش منطقه ویژه مورد نظر به عنوان قطب اقتصادی چای كشور، دارای تعداد زیادی كارخانجات چای و صنایع تبدیلی وابسته می‌باشد و كل مناطق همجوار از تنكابن و شرق استان مازندران و تا فومن در غرب گیلان را تحت پوشش دارد. از نظر صنعت شالیكاری نیز این منطقه دارای سطح زیر كشت وسیعی بوده و به عنوان مركز این صنعت در كشور شناخته می‌شود و بازار كل مناطق همجوار از قبیل استان‌های شمالی كشور و مناطقی از استان‌های زنجان و قزوین و اردبیل و بخش عمده‌ای از مناطق برنج‌خیزِ كشور را تحت پوشش دارد. از نظر صنعت ابریشم نیز، حوزه تحت پوشش منطقه پیشنهادی، جزءِ نقاط برجسته كشور می‌باشد. همچنین منطقه دارای معادن متعدد فلزی و غیرفلزی قابل بهره‌برداری بوده و شهرستان لاهیجان با دارا بودن دو معدن سنگ‌لاشه رسوبی (سیلت استون) و معدن سنگ آهن از این لحاظ در رده پنجم استان قرار دارد.
2- تبیین دلایل مكان‌یابی و انتخاب یك نقطه از میان مجموعه نقاط متعدد استان یا شهرستان مربوطه به عنوان مكان منطقه ویژه اقتصادی:
2-1 جاذبه‌های گردشگری: شهرستان لاهیجان از نقاط بسیار دیدنی، با تاریخی سرشار از جنبش و رویدادهای تلخ و شیرین است كه ریشه در دیرینگی این سرزمین دارد. این شهر در شرق گیلان و در دشتی سبز و خرم با ارتفاع 18 متر از سطح دریای آزاد و كوه‌های بلند البرز در موقعیت 27 درجه و 15 دقیقه عرضی و 50 درجه و 2 دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد و از شمال به دریای نیلگون خزر، از شرق به شهرستان لنگرود، از غرب به شهرستان آستانه‌اشرفیه و از جنوب به شهرستان جدید سیاهكل و شهر خوش آب‌وهوای دیلمان منتهی می‌گردد. در این محدوده بزرگ، مجموعه دریا و جنگل و دشت و كوه را به یك‌باره می‌توان به مناظره نشست. لاهیجان با وجود جاذبه‌های فراوان خدادای كه نمونه بارزِ آن، تالاب بین‌المللی امیركلایه و وجود مجموعه استخر طبیعی سل‌تی‌تی در مجاورت شاه‌نشین‌كوه و چشم‌اندازهای زیبای آبشار مصنوعی و تفرجگاه بام‌سبز و در آینده نزدیك، راه‌اندازی و اجرای طرح تله‌كابین (نخستین شهر در ایران كه ایستگاه نخست آن، عاشقان طبیعت را از داخل شهر به دل كوه‌های سر به فلك كشیده همراه می‌برد)، سالانه پذیرای هزاران گردشگرِ داخلی و خارجی می‌باشد. علاوه بر این، به دلیل همجواری منطقه مورد نظر با شهرهای لنگرود (10 كیلومتر)، آستانه‌ اشرفیه (5 كیلومتر) و سیاهكل (15 كیلومتر)، عملاً می‌توان از امكانات توریستی منطقه از قبیل مقبره سیدجلال‌الدین اشرف و آرامگاه دكتر محمد معین در آستانه ‌اشرفیه، پل خشتی و جزیره تفریحی لنگرود و آثار تاریخی و طبیعی سیاهكل و دیلمان بهره‌مند گردید. همچنین وجود ساحل زیبا و دل‌نواز خزر از گرگان تا آستارا می‌تواند سالانه تعداد زیادی گردشگر و سرمایه‌گذار داخلی و خارجی را جذب نماید.
2-2 مزایای طبیعی: با توجه به این‌كه نواحی زیادی از كشور و شمال ایران، در خط كمربند زلزله آلپ ـ هیمالیا قرار دارند، خوشبختانه مكانِ مورد نظر از لحاظ زلزله‌خیزی بسیار امن بوده، به‌طوری كه در زلزله بزرگ سال 1369 كه باعث تخریب فراوان در دو استان گیلان و زنجان گردید، هیچ‌گونه آسیبی ندیده و تاریخ نیز هیچ‌گاه كشتار گروهی زلزله در مكان مورد نظر را به خاطر ندارد. از نظر خطر سیل نیز نزدیكی به دریا و برخورداری از رودخانه‌های با عمق زیاد منطقه، ازجمله رودخانه سیدعلی‌اكبری و وجود شبكه‌های آبرفتی طبیعی و وجود تالاب بزرگ و بین‌المللی امیركلایه، هیچ‌گونه آب‌زایی و سیل‌زدگی در منطقه ایجاد خطر نمی‌نماید. درخصوص پیشروی آب دریا نیز با توجه به فاصله موجود، هیچ‌گونه خطری محسوس نبوده و تاكنون نیز هیچ‌گاه چنین اتفاقی نیفتاده است.
2-3 تمركز تجارت منطقه‌ای: منطقه مورد نظر به عنوان مركز اقتصادی شرق گیلان مطرح بوده و فاصله نزدیك آن با استان‌های همسایه (مازندران، اردبیل، قزوین و زنجان) قابل توجه می‌باشد. از طرفی، این منطقه در حدفاصل شهرهای لنگرود، آستانه‌اشرفیه، بندر كیاشهر و لاهیجان می‌باشد و از این لحاظ، منطقه ویژه اقتصادی مورد نظر می‌تواند به عنوان مركز ثقل تجارت منطقه محسوب گردد، و از طرف دیگر، با توجه به یكنواختی محصولات كشاورزی در استان‌های شمالی و مناطق آسیای میانه، نظیر پیله ابریشم و برنج، این منطقه جایگاه مهمی را در این ارتباط به‌دست خواهد آورد.
2-4 دسترسی به راه‌های آبی: منطقه ویژه مورد نظر دارای فاصله اندك با سه بندرگاه مهم شمالی كشور (بنادر انزلی، آستارا و نوشهر) می‌باشد. از طرفی، با احداث دو آزادراه آستارا ـ گرگان و رشت ـ قزوین، همچنین احداث راه‌آهن رشت ـ قزوین و انجام مطالعات راه‌آهن رشت ـ ساری، این شهر عملاً در كریدور ارتباط جاده‌ای و ریلی شمال به جنوب كشور قرار گرفته و به راحتی می‌تواند حتی از امكانات بندری جنوب كشور نیز برای توسعه صادرات استفاده نماید.
2-5 نیروی كار: استان گیلان با دارابودنِ بیش از 2/2 میلیون نفر، پرتراكم‌ترین استان كشور می‌باشد. از لحاظ درصد جمعیت باسواد نیز این استان جزءِ برترین‌ها در سطح كشور می‌باشد. از نظر درصد جمعیت بیكار نیز استان گیلان در رده سوم بیكاری كشور است. به‌طور معمول استان‌های گیلان، مازندران، زنجان، اردبیل و آذربایجان‌شرقی به لحاظ نزدیكی فرهنگی و همسایگی، جزءِ حوزه نفوذپذیر منطقه محسوب می‌گردند و قاعدتاً منطقه، جمعیت كارسازِ خود را از این استان‌های همجوار كه مهاجر می‌باشند، تأمین خواهد كرد. بیكاری پنهان و آشكار، مختص مناطق و قطب‌های كشاورزی است كه شهرهای آستانه ‌اشرفیه، لاهیجان، سیاهكل، لنگرود و رودسر جزءِ این مناطق می‌باشند. افراد كشاورزی كه بیشتر از 60 درصد از سال را بیكار و غیرفعال هستند، نیروهای كار ساده منطقه را تشكیل می‌دهند، ضمن این‌كه تنها در حوزه شهرستان‌های لاهیجان، سیاهكل و آستانه ‌اشرفیه نزدیك به 23 هزار بیكار ثبت‌نام ‌شده موجود است. بی‌شك یكی از اهداف راهبردی ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در كشور، ایجاد فرصت‌های شغلی با رونق مراكز اقتصادی ویژه می‌باشد. همچنین داد و ستد بین‌المللی و بازار غنی و پررونق در هر منطقه‌ای در وهله نخست، فرصت‌های شغلی فراهم می‌آورد و توسعه واقعی در منطقه زمانی به وقوع می‌پیوندد كه توسعه، خصوصاً در زمینه كشاورزی به عنوان صنعت غالب در منطقه، همه‌جانبه و فراگیر بوده و در سطح جغرافیای ملی ـ منطقه‌ای، منابع تولید (انسانی و سرمایه‌ای) قابل جابجایی باشد.
2-6 سایر توانمندی‌های اقتصادی منطقه: وجود منابع آب‌های سطحی جهت رونق كشاورزی و جلوگیری از آسیب‌های اقتصادی، وجود زمین‌های جلگه‌ای و كم‌ارتفاع مستعد كشت محصولات زراعی و باغی، توان بالای خاك‌های منطقه و آب‌ و ‌هوای مساعد جهت انواع كشت شامل برنج، چای، مركبات، دانه‌های روغنی و ...، وجود اقتصاد مختلط از قبیل برنج‌كاری، خدماتی، چای‌سازی، صنایع ‌دستی، تجاری، پرورش كرم ‌‌ابریشم، وجود بارندگی و آب‌های سطحی حاصل از شبكه رودخانه‌ای، تأمین آب مزارع برنج توسط شبكه سنتی از مخزن آب پشت سد سفیدرود، همجواری با دریای خزر و بهره‌برداری از خطوط ساحلی و دیگر مزایای آن نظیر صید، وجود مواد اولیه صنایع‌دستی در منطقه، وجود نیروی كارِ مستعد و علاقه‌مند در سطح منطقه با تخصص‌های گوناگون، وجود بازارِ مناسب برای فروش محصولات كشاورزی نظیر چای و برنج و محصولات دامی، توان جنگلی و مرتعی منطقه در صورت بهره‌برداری مناسب، بهره‌برداری از بارندگی سالانه به میزان 1278 میلی‌متر، وجود توان فوق‌العاده در زمینه صنعت چای با بیش از 107 كارخانه چای‌سازی.
3- تبیین و تشریح امكانات زیربنایی موجود در منطقه:
3-1 امكانات آب‌رسانی منطقه: به دلیل بالابودن سفره آب‌های زیرزمینی در منطقه، تأمین آب به راحتی و حتی با حفر چاه‌های كم‌عمق قابل استحصال می‌باشد. همچنین منطقه مورد نظر مشمول طرح ملی جامع آب‌رسانی به روستاهای شرق گیلان كه توسط شركت آب و فاضلاب روستایی استان در دست اجرا می‌باشد، قرار دارد و هم‌اكنون بیش از 70 درصد پیشرفت اجرایی داشته است. یكی از مجاری انتقال آب به منطقه، رودخانه عظیم سیدعلی‌اكبری می‌باشد كه اخیراً برای لایروبی و تصحیح مسیرِ آن، مبلغ 30 میلیارد تومان در قالب طرح ملی D5 مصوب گردیده است.
3-2 امكانات برق‌رسانی منطقه: با توجه به احداث پست 230 بر روی 63 سیاهكلده و توسعه پست 63 بر روی 20 لاهیجان، جهت انتقال انرژی برق مورد نیاز به منطقه ویژه مشكل خاصی وجود ندارد.
3-3 امكانات سوخت‌رسانی منطقه: شهرستان لاهیجان هم‌اكنون دارای 5 جایگاه سوخت‌رسانی (بنزین و گازوئیل) و جایگاه‌های متعدد توزیع نفت سفید می‌باشد؛ ضمن این‌كه به دلیل نزدیكی منطقه با شهرهای لنگرود، آستانه‌اشرفیه و بندر كیاشهر عملاً می‌توان از امكانات موجود در این شهرستان‌ها نیز استفاده نمود. در زمینه انتقال گاز با توجه به این‌كه منطقه مورد نظر جزءِ شهر رودبنه می‌باشد، عملیات گازرسانی به این شهر با شتاب خوبی در حال اجرا بوده و بنابراین گازرسانی به این منطقه نیز عملاً بدون هیچ‌گونه مشكلی اجرا خواهد شد.
3-4 امكانات مخابراتی منطقه: تعداد تلفن‌های منصوبه، 35698 شماره، تعداد تلفن‌های دایری، 34377 شماره، ضریب نفوذ در مركز منطقه، 78/39 تلفن دایری، و 5 نقطه نیز تحت پوشش تلفن سیار (ازجمله منطقه باركوسرا) قرار دارد. در منطقه باركوسرا نیز تعداد تلفن‌های منصوبه، 256 شماره، تعداد تلفن‌های دایری، 250 شماره، و نوع سیستم نیز عصر می‌باشد. همچنین 2 واحد خصوصی ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی (ISP) در منطقه فعال می‌باشند كه امكان برقراری ارتباطات در حوزه تجارت الكترونیك (E-Commerce) را با بازارهای بین‌المللی فراهم می‌نمایند؛ علاوه بر امكانات مخابراتی لاهیجان، عملاً منطقه ویژه می‌تواند از امكانات مخابراتی شهرهای لنگرود، آستانه و سیاهكل نیز برخوردار گردد.
3-5 امكانات راه و ترابری منطقه: در حوزه حمل‌ونقل زمینی، شهرستان لاهیجان هم‌اكنون توسط یك مسیر شش‌بانده به فاصله كمتر از 50 كیلومتر به مركز استان متصل می‌باشد. فاصله منطقه ویژه از این مسیر، كمتر از 10 كیلومتر است. جاده دوباندی موجودِ حسن‌كیاده ـ رودسر در كمتر از 8 كیلومتری منطقه پیشنهادی قرار دارد و جهت چهاربانده‌نمودن در دست مطالعه می‌باشد. منطقه ویژه از طریق خط راه‌آهن قزوین ـ رشت نیز می‌تواند به نقاط مركزی كشور متصل شود. علاوه بر این با توجه به مطالعه طرح راه‌آهن رشت ـ ساری، این منطقه در مسیر خط آهن مذكور قرار خواهد گرفت.
در حوزه حمل ‌و نقل هوایی، منطقه باركوسرا به عنوان یكی از مناطق مستعد برای ایجاد فرودگاه مدنظر بوده است. نزدیك‌ترین فرودگاه به این منطقه، فرودگاه بین‌المللی رشت با 50 كیلومتر فاصله می‌باشد كه از دو محور لاهیجان ـ رشت و لاهیجان ـ كیاشهر قابل دسترسی است. از طرف دیگر، فرودگاه رامسر نیز در 70 كیلومتری منطقه پیشنهادی قرار داشته كه از طریق محور رشت ـ ساری به راحتی قابل دسترسی و بهره‌برداری می‌باشد. وجود دو فرودگاه با فاصله نزدیك، جزءِ مهم‌ترین شاخصه‌های این منطقه می‌باشد.
در حوزه حمل ‌و نقل دریایی، لاهیجان دارای بندرگاه نبوده، ولی امكان ایجاد بندر در منطقه امیرآباد با فاصله كمتر از 10 كیلومتر با منطقه ویژه پیشنهادی وجود دارد. در حال حاضر منطقه می‌تواند از امكانات تخلیه و بارگیری دو بندر كیاشهر (با فاصله 15 كیلومتر) و انزلی (با فاصله 60 كیلومتر) استفاده نماید.
3-6 امكانات نگهداری و ذخیره‌سازی كالا در منطقه: با توجه به نزدیكی منطقه مورد نظر به بنادر كیاشهر و انزلی در استان گیلان و بندر نوشهر در استان مازندران، به راحتی می‌توان از امكانات موجود استفاده نمود. وجود انبارهای متعدد سازمان تعاون روستایی به‌طور خاص در مناطق بازكیاگوراب، سیاهكل، لولمان و پركاپشت آستانه ‌اشرفیه و همچنین وجود دو شهرك صنعتی ازبرم سیاهكل و لاشیدان‌ مطلق لاهیجان و انبارهای 40 كارخانه چای‌سازی موجود و انبار مركزی اداره كل چای شمال در سطح شهرستان به عنوان توان بالفعل می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و با شروع فعالیت منطقه، امكان ایجاد انبارهای روباز و مسقف فراهم می‌گردد.
3-7 امكانات تسهیلاتی و اقامتی منطقه: در این شهرستان، در مجموع 5 هتل و مهمانسرا و تعدادی مهمانپذیر با ظرفیت پذیرش بیش از 800 مسافر فعال می‌باشند و امكان افزایش و گسترشِ آن‌ها نیز فراهم است. به علت نزدیكی به دو شهر لنگرود و آستانه ‌اشرفیه، امكانات آن‌ها نیز قابل بهره‌برداری است. همچنین شایان ذكر است، علاوه بر امكانات منطقه و شهرهای همجوار، تنها سه دفتر ایرانگردی و جهانگردی در سطح شهر لاهیجان فعال می‌باشند.
3-8 امكانات بهداشتی و درمانی منطقه: بیمارستان 22 آبان (با 158 تخت مصوب دارای بخش‌های داخلی، زنان و زایمان، كودكان، سی‌سی‌یو، آی‌سی‌‌یو، اتاق عمل و تالاسمی)، بیمارستان سیدالشهداء (با 59 تخت و دارای بخش‌های ارتوپدی، اورولوژی، چشم، گوش، حلق و بینی، دیالیز و اتاق عمل)، مراكز بهداشت شهرستان (شامل 16 واحد شهری و روستایی)، خانه‌های بهداشت شهرستان (شامل 77 واحد)، مركز فوریت‌های پزشكی (شامل یك واحد با 4 آمبولانس فعال)، دانشكده پرستاری و مامایی حضرت زینب (با ظرفیت 200 دانشجو)، بیمارستان خصوصی شفا (با 35 تختخواب)، تعداد 212 پزشك متخصص و عمومی شهرستان (كه بیش از 70 درصد این رقم، پزشكان متخصص می‌باشند)، طرح تأسیس بیمارستان جامع 200 تختخوابی شهرستان و ... .
3-9 امكانات خدماتی منطقه: كلیه شركت‌های بیمه موجود در كشور علاوه بر شهرهای همجوار، در شهرستان لاهیجان نیز دارای دفتر نمایندگی می‌باشند. همچنین كلیه بانك‌های كشور در لاهیجان دارای شعب متعدد می‌باشند: بانك ملی ایران (7 شعبه)، بانك تجارت (4 شعبه)، بانك صادرات (4 شعبه)، بانك ملت (4 شعبه)، بانك مسكن (4 شعبه)، بانك كشاورزی (3 شعبه)، بانك سپه (2 شعبه) و بانك رفاه (2 شعبه). ضمناً مؤسسات مالی و اعتباری و بانك‌های خصوصی نیز در سطح منطقه و شهرستان دارای فعالیت چشمگیری می‌باشند.
3-10 مدت زمان تكمیل تسهیلات زیربنایی در منطقه مورد نظر، 1 سال خواهد بود.
3-11 ارائه جدول زمان‌بندی فعالیت‌های اجرایی منطقه، از مرحله ابتدایی تا مرحله بهره‌برداری.
4- ارائه اسناد بلامعارض‌بودنِ زمینِ درنظرگرفته‌شده، به همراه اظهارنظرِ سازمان ثبت اسناد و املاك در این زمینه.
5- ارائه اظهارنظر و موافقت مكتوب گمرك جمهوری اسلامی ایران، سازمان بنادر و كشتیرانی (برای مناطقی كه در اماكن قرار دارند)، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع در رابطه با ایجاد منطقه ویژه مورد نظر.
6- ارائه نقشه 1:25000 از محدوده منطقه ویژه مورد نظر.
7- ارائه اساسنامه و سایر اركان شركتی كه قرار است به عنوان سازمان مسئول منطقه ویژه اقتصادی عمل نماید.

منابع
1- گزارش منطقه ویژه اقتصادی كشاورزی لاهیجان، فرمانداری شهرستان لاهیجان، 1381
2- سالنامه آماری استان گیلان (1381)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، 1382
3- گزارش اقتصادی ـ اجتماعی استان گیلان (1380)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، 1381
4- بررسی وضعیت محصولات عمده استان گیلان (برنج، چای، زیتون)، ابراهیم درویش، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، 1382
5- پایگاه اطلاع‌رسانی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی: www.iftiz.org.ir