قرآن قدیمی چهار پادشاه لاهیجان تمبر اختصاصی شد
این تمبر با تلاش پیمان عیسی‌زاده همزمان با هفتمین شب عروج خونین و عاشقانه اباعبدالله الحسین و قافله شریف کربلا که طبق روال سنت، شب عزاداری محله میدان (چهار پادشاه) لاهیجان است، آماده انتشار شد.
دومین تمبر از سری تمبرهای میراث معنوی لاهیجان با تصویری از قرآن قدیمی متعلق به بقاع چهار پادشاه منتشر شد.
به گزارش "لاهیگ"، این تمبر با تلاش پیمان عیسی‌زاده همزمان با هفتمین شب عروج خونین و عاشقانه اباعبدالله الحسین(ع) و قافله شریف کربلا که طبق روال سنت، شب عزاداری محله میدان (چهار پادشاه) لاهیجان است، آماده انتشار شد.
این نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لاهیجانی با تشریح این اقدام در گفت‌وگو با "لاهیگ" اظهار داشت: مجموعه چهار پادشاه که در محله میدان و مرکز تاریخی لاهیجان و در ضلعِ جنوب غربی سربازار لاهیجانِ کهنه واقع شده، در واقع موزه زنده‌ای از ذخائر مادی و معنوی حوزه فرهنگی لاهیجان است.
پیمان عیسی‌زاده با اشاره به این‌که یکی از مهم‌ترین آثارِ تاریخی مضبوط در این مجموعه که همواره توسط سیاحان و زوار و پژوهشگران طی یکصد سال اخیر به‌عنوان یکی از نفایس از آن یاد شده، قرآن‌های بسیار قدیمی است، افزود: با هدف جلب توجه به این قرآن‌ها، که به هر حال سرنوشت نامعلوم یا دست‌کم بدفرجامی داشته، سری دوم تمبرهای میراث معنوی لاهیجان به تصویری از یکی از صفحه‌های یک قرآن قدیمی موجود در مجموعه چهار پادشاه اختصاص یافته است.
وی اضافه کرد: روزها و شب‌های منتهی به شب هفت، بسیاری از اهالی محله میدان، خود و مکان‌های مقدس و کوی و برزن و دیوارهای محله و حتی محل کسب خود را مرتب و سیاه‌پوش می‌کنند و اوج این هیجانات را می‌شود بین جوان‌های یحیی‌آباد و کوچه‌های منتهی به بازار دید. اما از غروب شب هفتم، همه با علم و کتل و چهلچراغ و کاروان شترها و دسته‌های متعدد زنجیرزنی و سینه‌زنی و سایر متعلقات، مکان اولیه خود را رها می‌کنند و در مقدس‌ترین مکان محله، صحن بقاع چهار پادشاه جمع می‌شوند. یعنی مرکز تجمع و وعده‌گاه و مکان نهایی محله، مسجد و بقاع چهار پادشاه است.
وی در پاسخ به این سئوال که درحالی که این مکان تا این اندازه مورد توجه قرار دارد، آیا اهالی محله میدان و شهروندان لاهیجی تا کنون به وضعیت اسفبار خود مجموعه، اعم از مسجد و بقاع و کهنه اتاق و آثار و اشیاء تاریخی بسیار باارزش مجموعه، نظیر درب‌ها و صندوق‌ها و نقاشی‌ها و ... توجه کرده‌اند، ادامه داد: البته می‌دانم این عدم توجه و بی‌خیالی عارضه‌ای تاریخی است، اما من امیدوارم چاپ این تمبر در این موقعیت توجه افکار عمومی را به نفایس و ذخائر مادی و معنوی مضبوط در بقاع چهار پادشاه جلب کند.
عیسی‌زاده درباره قرآن‌های مجموعه چهار پادشاه گفت: رابینو، کنسولیار انگلستان در گیلان، در فاصله سال‌های 1906 تا 1912 دو قرآن قدیمی در بقاع چهار پادشاه دیده است. او می‌گوید یکی از این قرآن‌ها به خط کوفی است و قرآن دیگر تاریخ 883 هجری قمری دارد و کاتب یا بانی آن، خواجه نظام‌الدین بن شمس‌الدین مداحی نوذری است. جالب است بدانیم این تاریخ 236 سال پس از ساخته شدن صندوق چوبین مزار آسید خرم کیا است.
وی افزود: گزارش بعدی که از قرآن‌های قدیمی چهار پادشاه در دست داریم، مربوط می‌شود به اواخرِ دهه سی یا اوایل دهه چهل خورشیدی که دکتر منوچهر ستوده در جلد دوم "از آستارا تا استارباد" نوشته‌اند. بر اساس این گزارش، قرآن قدیمی موجود در مسجد و بقاع چهار پادشاه در آن تاریخ، قرآنی است با خط نسخ جلی به درازای 43 و پهنای 31.5 سانتی‌متر با ترجمه فارسی که به قول ایشان، به فارسی نسبتاً کهنه نوشته شده است. دکتر ستوده این قرآن را دیده‌اند و از نشانه‌هایی که می‌دهند، معلوم می‌شود همان قرآنی است که فعلاً هم باقی است. البته به دلیل افتادگی صفحه‌های اول و آخر این قرآن معلوم نیست که آیا این همان قرآنی است که رابینو نیم قرن پیش از آن تاریخ دیده و تاریخ‌اش را 883 هجری ذکر می‌کند یا نه؟
این نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لاهیجانی تصریح کرد: با همه این‌ها معلوم می‌شود که مجموعه چهار پادشاه دو قرآن بسیار قدیمی داشته که تا سال‌های 1330 هجری قمری موجود بوده و هیاسینیت لوئیز رابینو آن را دیده است. اما حدود نیم قرن بعد از آن تاریخ فقط یک قرآن قدیمی باقی مانده که آن‌هم فاقد تاریخ کتابت بود. این قرآن امروز هم وجود دارد و توسط یکی از معمرینِ محله نگهداری می‌شود. البته بعید نیست قرآن موجود همان قرآنی باشد که رابینو آن را دیده و تاریخ کتابت آن را 883 هجری قمری نوشته است. این صرفاً یک گمان است و درستی یا نادرستی‌اش را حتماً کارشناسان می‌توانند روشن کنند.
وی با اشاره به این‌که در هر حال ناپدید یا جابه‌جا شدن قرآن به خط کوفی متعلق به مجموعه چهار پادشاه هیچ جا، نه در افواه و اقوال و نه در اسناد، ذکر نشده است، اضافه کرد: گویی چنین اثر ارزشمندی هرگز در این مکان مقدس وجود نداشته است؛ درست مثل دو پرده‌ای که سعید نفیسی در سال 1306 دیده بود و امروز هیچ اثری از آن نیست. البته درنظر داشته باشیم که در فاصله پنجاه سال 1290 تا 1340 خورشیدی که دست‌کم قرآن کوفی و پرده‌های قدیمی و نقاره‌ها و سایر اشیای قدیمی این مجموعه ناپدید شده است، در جغرافیای حوزه فرهنگی لاهیجان چه اتفاقات مهیبی جز دو ـ سه مرتبه آتش‌سوزی گسترده، اتفاق افتاده است.
وی اظهار داشت: فقط کافی است به‌یاد بیاوریم پس از مشروطه و از 1293 تا 1300 خورشیدی به‌واسطه اقدامات جنبش جنگل، لاهیجان چندین بار بین حکومتیان، قوای جنگل و کودتاگران قوای جنگل (احسان الله خان و خالو قربان و سوسیال دموکرات‌ها) دست به دست شد و در این جابه‌جایی قدرت، چه‌ها بر شهر و نفایس مادی و معنوی آن آمد. به نظرم چندان بعید نیست در جریان همین کشمکش‌ها یا حتی نابسامانی‌های شهریور بیست و اشغال لاهیجان توسط قوای شوروی، بخشی از این نفایس مورد تعرض قرار گرفته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در هر حال قرآنی که فعلاً موجود است و تصویر تمبر از آن تهیه شده، قرآنی با جلد نسبتاً قدیمی و صفحه‌های اول و آخر تعمیر شده در 1291 صفحه است. پهنای آن 35 و درازای آن 49.5 سانتی‌متر است. قدیمی‌ترین تاریخ تعمیرِ ثبت شده "لیله عرفه 1291" هجری قمری است که به دستور کاظم خان (پسر میرزا کاظم خان حاکم لاهیجان ـ فوت در 1276 هـ.ق ـ و برادر حاجی میرزا محمد علیخان امین دیوان حاکم لاهیجان) و به خط و هنرمندی "ملا عبدالله ابن آخوند ملاحسین طالقانی معروف به خوشنویس" صورت گرفته است. ملا عبدالله می‌نویسد که میرزا کاظم خان برای زیارت به بقعه مشرف شدند که این قرآن را دیدند که اوراق شده و بعضی صفحه‌هایش افتاده است. پس به دستور ایشان در 12 محرم 1291 بعضی اصلاح‌ها انجام شد. البته در آخرین صفحه قرآن، یادداشتی از مرحوم علامه حجت انصاری هم دیده می‌شود. ایشان نوشته‌اند: "این کلام الله مجید ربانی در سال 1363 (هـ.ق) اصلاح و تعمیر گردیده است. ایضاً در سال 1382 (هـ.ق) اصلاح و تعمیر گردیده است، به ید کاشف لاهیجانی."
عیسی‌زاده درباره مشخصات ظاهری این قرآن نیز گفت: حاشیه صفحه‌های اصلی قرآن، گل و بوته و ترنج و دایره و شمسه و طرح‌های متنوع اسلیمی با رنگ‌های اخرایی و فیروزه‌ای و اکلیلی و طلایی دارد و بین هر دو آیه شمسه طلایی کار شده است. ترجمه فارسی کلمه به کلمه و عیناً معادل هر کلمه عربی نوشته شده است و نثر قدیم است.
شایان ذکر است، چندی پیش نیز تمبر بقاع چهار پادشاه با طرحی از مجلس به میدان رفتن حضرت علی اکبر(ع) از تصاویر نقاشی دیواری این بقاع از سری تمبرهای میراث معنوی لاهیجان منتشر شده بود.
پیمان عیسی‌زاده پیش‌تر نیز کتاب "پل خشتی" را در سال 1379 منتشر نموده بود و دومین کتاب او با عنوان "سیر سفر به نامکان؛ نگاه به لاهیجان از ژوبر تا نیما (1930-1807)" آماده طبع و نشر است.
به گزارش "لاهیگ"، این تمبر با تلاش پیمان عیسی‌زاده همزمان با هفتمین شب عروج خونین و عاشقانه اباعبدالله الحسین(ع) و قافله شریف کربلا که طبق روال سنت، شب عزاداری محله میدان (چهار پادشاه) لاهیجان است، آماده انتشار شد.
این نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لاهیجانی با تشریح این اقدام در گفت‌وگو با "لاهیگ" اظهار داشت: مجموعه چهار پادشاه که در محله میدان و مرکز تاریخی لاهیجان و در ضلعِ جنوب غربی سربازار لاهیجانِ کهنه واقع شده، در واقع موزه زنده‌ای از ذخائر مادی و معنوی حوزه فرهنگی لاهیجان است.
پیمان عیسی‌زاده با اشاره به این‌که یکی از مهم‌ترین آثارِ تاریخی مضبوط در این مجموعه که همواره توسط سیاحان و زوار و پژوهشگران طی یکصد سال اخیر به‌عنوان یکی از نفایس از آن یاد شده، قرآن‌های بسیار قدیمی است، افزود: با هدف جلب توجه به این قرآن‌ها، که به هر حال سرنوشت نامعلوم یا دست‌کم بدفرجامی داشته، سری دوم تمبرهای میراث معنوی لاهیجان به تصویری از یکی از صفحه‌های یک قرآن قدیمی موجود در مجموعه چهار پادشاه اختصاص یافته است.
وی اضافه کرد: روزها و شب‌های منتهی به شب هفت، بسیاری از اهالی محله میدان، خود و مکان‌های مقدس و کوی و برزن و دیوارهای محله و حتی محل کسب خود را مرتب و سیاه‌پوش می‌کنند و اوج این هیجانات را می‌شود بین جوان‌های یحیی‌آباد و کوچه‌های منتهی به بازار دید. اما از غروب شب هفتم، همه با علم و کتل و چهلچراغ و کاروان شترها و دسته‌های متعدد زنجیرزنی و سینه‌زنی و سایر متعلقات، مکان اولیه خود را رها می‌کنند و در مقدس‌ترین مکان محله، صحن بقاع چهار پادشاه جمع می‌شوند. یعنی مرکز تجمع و وعده‌گاه و مکان نهایی محله، مسجد و بقاع چهار پادشاه است.
وی در پاسخ به این سئوال که درحالی که این مکان تا این اندازه مورد توجه قرار دارد، آیا اهالی محله میدان و شهروندان لاهیجی تا کنون به وضعیت اسفبار خود مجموعه، اعم از مسجد و بقاع و کهنه اتاق و آثار و اشیاء تاریخی بسیار باارزش مجموعه، نظیر درب‌ها و صندوق‌ها و نقاشی‌ها و ... توجه کرده‌اند، ادامه داد: البته می‌دانم این عدم توجه و بی‌خیالی عارضه‌ای تاریخی است، اما من امیدوارم چاپ این تمبر در این موقعیت توجه افکار عمومی را به نفایس و ذخائر مادی و معنوی مضبوط در بقاع چهار پادشاه جلب کند.
عیسی‌زاده درباره قرآن‌های مجموعه چهار پادشاه گفت: رابینو، کنسولیار انگلستان در گیلان، در فاصله سال‌های 1906 تا 1912 دو قرآن قدیمی در بقاع چهار پادشاه دیده است. او می‌گوید یکی از این قرآن‌ها به خط کوفی است و قرآن دیگر تاریخ 883 هجری قمری دارد و کاتب یا بانی آن، خواجه نظام‌الدین بن شمس‌الدین مداحی نوذری است. جالب است بدانیم این تاریخ 236 سال پس از ساخته شدن صندوق چوبین مزار آسید خرم کیا است.
وی افزود: گزارش بعدی که از قرآن‌های قدیمی چهار پادشاه در دست داریم، مربوط می‌شود به اواخرِ دهه سی یا اوایل دهه چهل خورشیدی که دکتر منوچهر ستوده در جلد دوم "از آستارا تا استارباد" نوشته‌اند. بر اساس این گزارش، قرآن قدیمی موجود در مسجد و بقاع چهار پادشاه در آن تاریخ، قرآنی است با خط نسخ جلی به درازای 43 و پهنای 31.5 سانتی‌متر با ترجمه فارسی که به قول ایشان، به فارسی نسبتاً کهنه نوشته شده است. دکتر ستوده این قرآن را دیده‌اند و از نشانه‌هایی که می‌دهند، معلوم می‌شود همان قرآنی است که فعلاً هم باقی است. البته به دلیل افتادگی صفحه‌های اول و آخر این قرآن معلوم نیست که آیا این همان قرآنی است که رابینو نیم قرن پیش از آن تاریخ دیده و تاریخ‌اش را 883 هجری ذکر می‌کند یا نه؟
این نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار لاهیجانی تصریح کرد: با همه این‌ها معلوم می‌شود که مجموعه چهار پادشاه دو قرآن بسیار قدیمی داشته که تا سال‌های 1330 هجری قمری موجود بوده و هیاسینیت لوئیز رابینو آن را دیده است. اما حدود نیم قرن بعد از آن تاریخ فقط یک قرآن قدیمی باقی مانده که آن‌هم فاقد تاریخ کتابت بود. این قرآن امروز هم وجود دارد و توسط یکی از معمرینِ محله نگهداری می‌شود. البته بعید نیست قرآن موجود همان قرآنی باشد که رابینو آن را دیده و تاریخ کتابت آن را 883 هجری قمری نوشته است. این صرفاً یک گمان است و درستی یا نادرستی‌اش را حتماً کارشناسان می‌توانند روشن کنند.
وی با اشاره به این‌که در هر حال ناپدید یا جابه‌جا شدن قرآن به خط کوفی متعلق به مجموعه چهار پادشاه هیچ جا، نه در افواه و اقوال و نه در اسناد، ذکر نشده است، اضافه کرد: گویی چنین اثر ارزشمندی هرگز در این مکان مقدس وجود نداشته است؛ درست مثل دو پرده‌ای که سعید نفیسی در سال 1306 دیده بود و امروز هیچ اثری از آن نیست. البته درنظر داشته باشیم که در فاصله پنجاه سال 1290 تا 1340 خورشیدی که دست‌کم قرآن کوفی و پرده‌های قدیمی و نقاره‌ها و سایر اشیای قدیمی این مجموعه ناپدید شده است، در جغرافیای حوزه فرهنگی لاهیجان چه اتفاقات مهیبی جز دو ـ سه مرتبه آتش‌سوزی گسترده، اتفاق افتاده است.
وی اظهار داشت: فقط کافی است به‌یاد بیاوریم پس از مشروطه و از 1293 تا 1300 خورشیدی به‌واسطه اقدامات جنبش جنگل، لاهیجان چندین بار بین حکومتیان، قوای جنگل و کودتاگران قوای جنگل (احسان الله خان و خالو قربان و سوسیال دموکرات‌ها) دست به دست شد و در این جابه‌جایی قدرت، چه‌ها بر شهر و نفایس مادی و معنوی آن آمد. به نظرم چندان بعید نیست در جریان همین کشمکش‌ها یا حتی نابسامانی‌های شهریور بیست و اشغال لاهیجان توسط قوای شوروی، بخشی از این نفایس مورد تعرض قرار گرفته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در هر حال قرآنی که فعلاً موجود است و تصویر تمبر از آن تهیه شده، قرآنی با جلد نسبتاً قدیمی و صفحه‌های اول و آخر تعمیر شده در 1291 صفحه است. پهنای آن 35 و درازای آن 49.5 سانتی‌متر است. قدیمی‌ترین تاریخ تعمیرِ ثبت شده "لیله عرفه 1291" هجری قمری است که به دستور کاظم خان (پسر میرزا کاظم خان حاکم لاهیجان ـ فوت در 1276 هـ.ق ـ و برادر حاجی میرزا محمد علیخان امین دیوان حاکم لاهیجان) و به خط و هنرمندی "ملا عبدالله ابن آخوند ملاحسین طالقانی معروف به خوشنویس" صورت گرفته است. ملا عبدالله می‌نویسد که میرزا کاظم خان برای زیارت به بقعه مشرف شدند که این قرآن را دیدند که اوراق شده و بعضی صفحه‌هایش افتاده است. پس به دستور ایشان در 12 محرم 1291 بعضی اصلاح‌ها انجام شد. البته در آخرین صفحه قرآن، یادداشتی از مرحوم علامه حجت انصاری هم دیده می‌شود. ایشان نوشته‌اند: "این کلام الله مجید ربانی در سال 1363 (هـ.ق) اصلاح و تعمیر گردیده است. ایضاً در سال 1382 (هـ.ق) اصلاح و تعمیر گردیده است، به ید کاشف لاهیجانی."
عیسی‌زاده درباره مشخصات ظاهری این قرآن نیز گفت: حاشیه صفحه‌های اصلی قرآن، گل و بوته و ترنج و دایره و شمسه و طرح‌های متنوع اسلیمی با رنگ‌های اخرایی و فیروزه‌ای و اکلیلی و طلایی دارد و بین هر دو آیه شمسه طلایی کار شده است. ترجمه فارسی کلمه به کلمه و عیناً معادل هر کلمه عربی نوشته شده است و نثر قدیم است.
شایان ذکر است، چندی پیش نیز تمبر بقاع چهار پادشاه با طرحی از مجلس به میدان رفتن حضرت علی اکبر(ع) از تصاویر نقاشی دیواری این بقاع از سری تمبرهای میراث معنوی لاهیجان منتشر شده بود.
پیمان عیسی‌زاده پیش‌تر نیز کتاب "پل خشتی" را در سال 1379 منتشر نموده بود و دومین کتاب او با عنوان "سیر سفر به نامکان؛ نگاه به لاهیجان از ژوبر تا نیما (1930-1807)" آماده طبع و نشر است.
نظرات بینندگان
دکتربهمن مشفقی
| 
۰۹:۵۵ - ۱۳۹۱/۰۹/۱۳
پاسخ
بهمن مشفقی: جوانان پژوهشگری چون پیمان عیسی‌زاده از سرمایه‌های فرهنگی ارزشمندی هستند که جا دارد همه، به‌خصوص مسئولین سازمان‌ها و نهادهای مختلف آن‌ها را یاری نمایند. اميدوار
| 
۰۹:۵۸ - ۱۳۹۱/۰۹/۱۳
پاسخ
اميدوار: به نوبه خودم از زحمات ارزنده شما تشكر مي‌كنم. خسته نباشيد. ساغری
| 
۰۹:۴۴ - ۱۳۹۱/۰۹/۱۵
پاسخ
ساغری: با تشکر از آقای عیسی‌زاده جهت تحقیق آثار هنری و فرهنگی شهرمان. امیدوارم همه محققین و صاحب نظران در راستای حفظ، شناسایی و معرفی سرمایه‌های فرهنگی موفق باشند. معصومه مظفرنوری
| ۱۸:۰۷ - ۱۳۹۱/۱۰/۰۵
پاسخ
معصومه مظفر نوری: از گزارشات شما برای تحقیقات دانشجویی خودم استفاده کردم. متشکرم. موفق باشید. نظرات بینندگان