كدخبر: ۷۸۶۲
تاريخ انتشار: ۰۵ ارديبهشت ۱۳۹۴ - ۰۹:۳۰
ارسال به دوستان
نسخه چاپيپدر نقاشی مدرن ایران
درباره جلیل ضیاءپور
پنجم اردیبهشت سالروز تولد جلیل ضیاءپور نقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر و مؤلف ایرانی است که از او به‌عنوان «پدر نقاشی مدرن ایران» یاد می‌شود.
وی علاوه بر پیشرو بودنش در نقاشی، پرچمدار نهضت نوگرایی نیز بوده است و فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای را در زمینه مردم‌شناسی، بررسی و شناخت زبان، فرهنگ عامه، پوشاک و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون ایران داشته است که نتایج آنها به‌عنوان کتاب مرجع و آکادمیک مورد استفاده قرار گرفته است.
جلیل ضیاءپور، در سال ۱۲۹۹ در بندر انزلی زاده شد. هنر مدرن ایران پس ازجنگ جهانی دوم و با آغاز به کاردانشکده هنرهای زیبا تهران درسال 1319 به سرپرستی «آندره گدار» معمار مشهور فرانسوی؛ در ایران شروع شد.
دانش‌آموختگان این دانشگاه برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفتند و پس ازبازگشت به ایران تجربه‌های خود را ارائه کردند. یکی از این هنرمندان «جلیل ضیاءپور» بود. او در سال ۱۳۲۰ وارد دانشکده هنرهای زیبا شد، اولین دوره هنرکده(۱۳۲۴ - ۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد که ضیاءپور با کسب مقام اول و دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده با بورس اهدایی دولت فرانسه رهسپار آن کشور شد و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در رشته هنرهای تجسمی به ادامه تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت او به ایران، نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و... گرد هم می‌آیند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل می‌گیرد. در سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با همفکرانش به پایه‌گذاری انجمن هنری «خروس جنگی» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم» عرضه کرد. وی در طول فعالیت هنری خود به‌عنوان نقاش، همواره سردمدار نوگرایی و اشاعه دهنده هنر مدرن بوده و آغازکننده نقد هنری در ایران است. ضیاءپور با چند گروه به مبارزه نظری پرداخت: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشه برگشته از خارج و طرفداران اسلوب‌های
کهنه اروپایی. سعی او بر این بود با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند، اما با زبان جهانی سخن بگوید و آن را عرضه دارد و در نهایت فرهنگ ایرانی خویش را تعالی بخشد.
آثار جلیل ضیاءپور به دلیل دارا بودن مضامین اصیل ایرانی، ساده‌سازی در فیگورها، پایبندی به سطوح سنتی به همراه خطوط هندسی، آگاهی به ترکیب‌بندی و به‌طور کلی شیوه خاص نقاشی معروف است. سفر تحقیقی وی به کویر و نواحی مختلف ایران برای کاوش‌های مردم شناختی، توجه او را به زندگی ایلیاتی جلب کرد. او نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات آنان را درخور توجه دید و در آثار خود از این منابع الهام گرفت و به سبب گرایش تحقیقی‌اش در زندگی روستاییان، مضامین ایلیاتی به گونه‌ای تمثیلی در آثار او ظاهر شد. ضیاءپور در مقاله‌ای
به تحلیل هنر و دستاوردهای صنایع‌دستی مردم سومر و عیلام پرداخته و نوشته است.» «باید بدانیم: عیلام (كه چسبیده به زمین سومر است) خود، تمدن بسیار معتبری داشته است، و چنان كه مدارك و آثار فراوان نشان می‌دهند، پوشاك مخصوص آنان در یك دوره، از همان پوشاك فراخ و پرچینی بوده است كه بعدها، هخامنشیان آن را مورد استفاده قرار داده‌اند و به اتكاء مدارك فراوان باید پذیرفت كه پوشاك چین‌دار منقوش در تخت جمشید، برگرفته از پوشاک مردم بومی عیلام و پیرامون آنان است و آثار مستند نشان می‌دهند سرزمین پارس، پیش از ورود پارسیان، تحت نفوذ عیلامیان بوده و این نوع پوشاك در آنجا مشهوریت داشته است و پارسی‌ها خود در قدیم پوشاكی از نوع مادی داشته‌اند. توجه هخامنشی‌ها به نگهداری مردم مغلوب از راه برداشت خصوصیات آنان باعث استفاده این‌گونه پوشاك بومی شده است.» ضیاءپور در سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور دعوت به کار شد و به فعالیت‌های فرهنگی-هنری، مشاغل و ماموریت‌های متعددی مانند بنیان‌گذاری هنرستان‌های هنرهای تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکده هنرهای تزئینی، ریاست موزه مردم‌شناسی و... پرداخت. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تالیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، تربیت مدرس و الزهرا پرداخت. جلیل ضیاءپور، در ۷۹ سالگی روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ پس از سپری کردن دوره سخت بیماری در اثر نارسایی قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و دو روز بعد (پنج‌شنبه)، مورخ ۲ دی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
وی علاوه بر پیشرو بودنش در نقاشی، پرچمدار نهضت نوگرایی نیز بوده است و فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای را در زمینه مردم‌شناسی، بررسی و شناخت زبان، فرهنگ عامه، پوشاک و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون ایران داشته است که نتایج آنها به‌عنوان کتاب مرجع و آکادمیک مورد استفاده قرار گرفته است.
جلیل ضیاءپور، در سال ۱۲۹۹ در بندر انزلی زاده شد. هنر مدرن ایران پس ازجنگ جهانی دوم و با آغاز به کاردانشکده هنرهای زیبا تهران درسال 1319 به سرپرستی «آندره گدار» معمار مشهور فرانسوی؛ در ایران شروع شد.
دانش‌آموختگان این دانشگاه برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفتند و پس ازبازگشت به ایران تجربه‌های خود را ارائه کردند. یکی از این هنرمندان «جلیل ضیاءپور» بود. او در سال ۱۳۲۰ وارد دانشکده هنرهای زیبا شد، اولین دوره هنرکده(۱۳۲۴ - ۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد که ضیاءپور با کسب مقام اول و دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده با بورس اهدایی دولت فرانسه رهسپار آن کشور شد و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در رشته هنرهای تجسمی به ادامه تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت او به ایران، نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و... گرد هم می‌آیند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل می‌گیرد. در سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با همفکرانش به پایه‌گذاری انجمن هنری «خروس جنگی» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنر نو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود و نیز چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم» عرضه کرد. وی در طول فعالیت هنری خود به‌عنوان نقاش، همواره سردمدار نوگرایی و اشاعه دهنده هنر مدرن بوده و آغازکننده نقد هنری در ایران است. ضیاءپور با چند گروه به مبارزه نظری پرداخت: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشه برگشته از خارج و طرفداران اسلوب‌های
کهنه اروپایی. سعی او بر این بود با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند، اما با زبان جهانی سخن بگوید و آن را عرضه دارد و در نهایت فرهنگ ایرانی خویش را تعالی بخشد.
آثار جلیل ضیاءپور به دلیل دارا بودن مضامین اصیل ایرانی، ساده‌سازی در فیگورها، پایبندی به سطوح سنتی به همراه خطوط هندسی، آگاهی به ترکیب‌بندی و به‌طور کلی شیوه خاص نقاشی معروف است. سفر تحقیقی وی به کویر و نواحی مختلف ایران برای کاوش‌های مردم شناختی، توجه او را به زندگی ایلیاتی جلب کرد. او نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات آنان را درخور توجه دید و در آثار خود از این منابع الهام گرفت و به سبب گرایش تحقیقی‌اش در زندگی روستاییان، مضامین ایلیاتی به گونه‌ای تمثیلی در آثار او ظاهر شد. ضیاءپور در مقاله‌ای
به تحلیل هنر و دستاوردهای صنایع‌دستی مردم سومر و عیلام پرداخته و نوشته است.» «باید بدانیم: عیلام (كه چسبیده به زمین سومر است) خود، تمدن بسیار معتبری داشته است، و چنان كه مدارك و آثار فراوان نشان می‌دهند، پوشاك مخصوص آنان در یك دوره، از همان پوشاك فراخ و پرچینی بوده است كه بعدها، هخامنشیان آن را مورد استفاده قرار داده‌اند و به اتكاء مدارك فراوان باید پذیرفت كه پوشاك چین‌دار منقوش در تخت جمشید، برگرفته از پوشاک مردم بومی عیلام و پیرامون آنان است و آثار مستند نشان می‌دهند سرزمین پارس، پیش از ورود پارسیان، تحت نفوذ عیلامیان بوده و این نوع پوشاك در آنجا مشهوریت داشته است و پارسی‌ها خود در قدیم پوشاكی از نوع مادی داشته‌اند. توجه هخامنشی‌ها به نگهداری مردم مغلوب از راه برداشت خصوصیات آنان باعث استفاده این‌گونه پوشاك بومی شده است.» ضیاءپور در سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور دعوت به کار شد و به فعالیت‌های فرهنگی-هنری، مشاغل و ماموریت‌های متعددی مانند بنیان‌گذاری هنرستان‌های هنرهای تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکده هنرهای تزئینی، ریاست موزه مردم‌شناسی و... پرداخت. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تالیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، تربیت مدرس و الزهرا پرداخت. جلیل ضیاءپور، در ۷۹ سالگی روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ پس از سپری کردن دوره سخت بیماری در اثر نارسایی قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و دو روز بعد (پنج‌شنبه)، مورخ ۲ دی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.